با نگاهی به تاریخ می‌توان دریافت كه دولت‌ها با تشكیل نیروی دریایی از آن به عنوان ابزار اعمال سیاست و نفوذ در خارج از مرزهای سرزمینی استفاده نموده‌اند. نخستین وظیفه و مأموریت نیروهای دریایی، «واپایش تجارت دریایی از طریق حكمرانی بر دریا» است. در واقع علت ظهور و سقوط امپراطوری‌ها و قدرت‌های بزرگ، در واپایش یا عدم واپایش بر دریاست. واقع مطلب آن است كه اگر كشورهایی مانند پرتغال، هلند و انگلستان كه جمعیت، منابع و جغرافیای محدودی دارند و به موفقیت دست یافته‌اند، تنها به دلیل قدرت دریایی آن‌ها بوده‌است.

در حقیقت تنها برخورداری از قدرت دریایی است كه می‌تواند توضیح دهد چگونه كشور كوچكی مانند بریتانیا كه نیروی زمینی ضعیفی داشت، توانست امپراطوری بزرگی ایجاد كرده و به هر نقطه‌ای كه مایل بود، قدرت خود را اعمال نماید. در رابطه با منزلت و جایگاه ارزنده و استراتژی نیروی دریایی، «تیل» (1) از صاحب‌نظران برجسته مباحث نیروی دریایی معتقد است كه سلطه بریتانیا بر جهان بر مبنای برتری جمعیتی یا اندازه فعالیت تجاری آن نبود، بلكه به دلیل قدرت و برتری دریایی بوده است. دیپلماسی شناورهای توپ‌دار، تجلی بارز استفاده از نیروی دریایی برای اعمال قدرت است.

اشاره به این نكته جالب است كه نیروی دریایی در برخی از كشورها از جمله آمریكا دارای چنان اهمیتی است كه می‌توان آن را وزارت دفاع دوم این كشور دانست. امروزه نیروی دریایی بیشتر در سه عرصه دیپلماتیك، پاسبانی و نظامی فعالیت می‌كند.

موقعیت دریایی ایران به گونه‌ای است كه یك نیروی دریایی بسیار كارآمد را می‌طلبد تا بتواند به یك قدرت دریایی تبدیل گردد و بر پایه آن از منافع ملی خود دفاع نماید. تضعیف نیروی دریایی یا وجود یك نیروی دریایی ناكارآمد می‌تواند پیامدهای امنیتی ناگواری را به همراه داشته باشد و نتواند از این موقعیت دریایی بسیار مناسب در راستای تقویت قدرت دریایی خود استفاده نماید. براساس این واقعیت‌های ژئوپولیتیكی خلیج فارس و تنگه هرمز است كه ایران باید در پی توسعه نیروی دریایی خود باشد.

وجود این نیروی دریایی نه تنها می‌تواند مدافع منافع ملی ایران در خلیج فارس باشد، بلكه می‌تواند زمینه خیزش ایران برای تبدیل شدن به یك قدرت دریایی برتر را فراهم آورد. چرا كه بسترهای جغرافیایی ایران در این زمینه كاملاً فراهم است و نیازمند اراده ملی و سیاسی برای شكل‌گیری این مهم است. حضور ناوهای خودی در كشورهای خارجی بیانگر قـدرت دریـایی كشـور صـاحب پرچم است و می‌تواند این ایده را به ملت آن كشور القا نماید كه چنین قـدرتی وجـود دارد. در این حالت هیچ تهدید نظامی وجود ندارد و ناوهای حضور یافتـه بـه عنـوان سـفیران كشـور خود عمل می‌نمایند.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) كه امروزه از آن به عنوان نیروی دریایی راهبردی یاد می‌شود به عنوان یكی از چهار نیروی زیرمجموعه ارتش، علاوه بر حراست و حفاظت از مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران، مأموریت حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران را نیز در دریاها و آب‌های بین‌المللی برعهده دارد.

این نیرو در راستای انجام وظایف و تحقق اهداف خود، مأموریت‌های دریانوردی را در سطح اقیانوسی از سال 1388 و با هدف مقابله با دزدی‌های دریایی در خلیج عدن و با طی مسافت 3 هزار كیلومتری به این منطقه آغاز كرد و پس از آن تا امروز در بازه‌های زمانی مشخص، ناوگروهای رزمی ارتش به منطقه خلیج عدن و دریای سرخ، اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس اعزام می‌شوند. حضور این ناوگروه‌ها به همراه تعدادی از تكاوران دریایی این نیرو، بارها به درگیری با این دزدان دریایی و نجات شناورهای ایرانی و خارجی انجامیده است.

در سال‌های گذشته، ناوگروه 75 نیروی دریایی ارتش متشكل از ناوهای سهند و مكران با حضور در بندر سنت‌پترزبورگ روسیه و طی مسافت 45 هزار كیلومتری، بزرگترین دریانوردی نظامی تاریخ كشور را رقم زد و در حال حاضر ناوگروه 86 متشكل از ناوشكن دنا و ناوبندر مكران در راستای اجرای مأموریت 360 درجه‌ای خود به دور كره زمین در حال شكستن این ركورد است و انتظار می‌رود بتواند مسافت طی‌شده توسط ناوگروه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران را به ‌میزان چشمگیری ارتقا بخشد.