پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران طی روزهای بیست و سوم تا بیست و هفتم آبان ماه سال جاری به میزبانی شهر گرگان برگزار شد، رویدادی پرچالش كه چند روز مانده به برگزاری آن در كرمان به دلیل آنچه از آماده نبودن زیرساخت‌های فنی تالار مركزی میزبان جشنواره در این شهر اعلام شد به استان گلستان و شهر گرگان انتقال پیدا كرد. شرایطی كه سرمنشا حرف و حدیث‌های زیادی شد و البته مسئولان برگزاری این رویداد هم می‌دانستند كه قطعاً دربرگیرنده حاشیه‌هایی هم هست.

حاشیه‌هایی از جنس رسانه‌ای و موسیقایی كه هریك برای خود موافقان و مخالفانی داشت و ماجرا را وارد شرایطی كرد كه بسیاری از افراد هم از این اختلاف صنفی نهایت بهره‌برداری را داشته و از هیچ كوششی برای تخطئه و ضعیف جلوه دادن چنین رویداد مهمی فرو گذار نكردند و عده‌ای هم با متن‌ها و نوشته‌ها و مصاحبه‌های متعدد از این تغییر مكان برگزاری جشنواره استقبال خوبی به عمل آوردند.

آنچه در برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران می‌توان به آن اشاره كرد بدون تردید در نظر گرفتن انتقادات و نقطه نظرات فراوانی است كه طی روزهای اخیر چه از طرف آنانی كه مخالف انتقال آن به گلستان بودند و چه آنانی كه موافق برگزاری در كرمان، مطرح شد.

چارچوبی كه از سوی كارشناسان و دلسوزان واقعی عرصه موسیقی نواحی كه در كرمان و دیگر شهرها فعالیت می‌كنند می‌تواند زمینه‌ساز برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی و تخصصی متعددی با حضور این افراد و مدیران برگزاری جشنواره به ویژه انجمن موسیقی ایران و دفتر موسیقی وزارت فرهنگ زمینه ساز برطرف كردن همه سوتفاهم‌ها و گفتگوهای منطقی و به دور از هیاهو و حاشیه، برای هرچه بهتر برگزاری كردن این رویداد در دوره‌های بعدی باشد.


اگرچه به دلیل برخی از گزارش‌ها و روایت‌های منعكس شده در فضای مجازی عده‌ای بر این باورند كه انتقال میزبانی استان گلستان از جشنواره موسیقی نواحی بدون هماهنگی‌های قبلی و در عرض مدتی كوتاه صورت گرفته، اما فرآیند انتقال جشنواره از كرمان به گلستان دربرگیرنده نكاتی بود كه یكی دو هفته مانده به برگزاری جشنواره در جلسات هم اندیشی به رسانه‌ها اعلام شده بود. كما اینكه در همین چارچوب نیز شنیده شد فعالیت‌ها و اقدامات لازم برای موضوع انتقال جشنواره با هماهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون هنری وی و مدیركل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان كرمان چند هفته قبل از برگزاری جشنواره صورت گرفته بود.

به هر حال پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در شرایطی به كار خود پایان داد، كه با توجه به شرایط این روزهای كشور ایران و اتفاقات و التهاباتی كه رخ داده تبدیل به یكی از سخت‌ترین و دشوارترین رویدادهایی مرتبط با موسیقی هم برای هنرمندان شركت كننده و هم برای مدیران برگزاری این جشنواره شد. مسیری كه عده‌ای بابت برگزار شدن آن در شرایط فعلی به شدت انتقاد داشتند و عده‌ای هم بر این باور بودند كه این جریان فرهنگی مهم در موسیقی كشور می‌بایست با در نظر گرفتن ملاحظاتی پیش روی مخاطبان قرار می‌گرفت. فرآیندی كه اكنون در دیگر حوزه‌های فرهنگی هنری كشور از جمله تئاتر، سینما و هنرهای تجسمی نیز مطرح و موجب شرایطی شده كه تمركز روی این نقطه نظرات مثبت و منفی امری لازم و ضروری است.



آنچه در رویداد پانزدهم موسیقی نواحی ایران به میزبانی شهر گرگان پیش روی مخاطبان قرار گرفت، برگزاری چندین اجرای زنده از هنرمندان اقوام مختلف ایران زمین در قالب‌های گوناگون و همچنین دو هنرمند از كشورهای تركیه و تاجیكستان بود كه براساس ایده كامران مرآتی دبیر این دوره از جشنواره و دبیر دوره بعدی توجه به «اشتراكات موسیقایی جوامع مسلمان در حوزه ایران فرهنگی كهن» و «چیدمان این رنگین كمان فرهنگی در یك میدان هنری» را اصل و مبنای موضوعی جشنواره قرار داده بود. شرایطی كه در بخش پژوهشی جشنواره نمود بیشتری داشت و دربرگیرنده ارزش‌های فراوانی هم بود.

اگرچه حضور تكراری برخی از گروه‌های ایرانی شركت‌كننده در جشنواره نمی‌تواند دستاورد چندان مفیدی برای یك رویداد پویا در حوزه موسیقی نواحی باشد، اما اجرای چند گروه جدید و جوان موسیقی نواحی بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره نوید بخش روزهای امیدوار كننده‌ای برای موسیقی نواحی ایران است كه این روزهای خطر خاموشی آن به دلیل مرگ بزرگان این عرصه به شدت حس می‌شود. به ویژه اینكه در این زمینه پژوهشگران صاحب نامی در مناطق مختلف ایران حضور دارند كه با مشاوره و استفاده از نظرات كارشناسی شده آنها می‌توان به دستاوردهای موثرتر و روشن‌تری برای برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران دست پیدا كرد.

البته بماند كه در این مجال هم شرایط چندان مستحكمی وجود ندارد، زیرا برخی از این پژوهشگران بنا به دلایلی حاضر نیستند در كنار یكدیگر برای رویدادی چون جشنواره موسیقی نواحی كارهایی را انجام دهند. چارچوبی آزاردهنده كه در قالب چشم و هم چشمی‌های آزار دهنده كه دود ضرر و زیانش اول به چشم هنرمندانی می‌روند كه در مظلومانه ترین شكل ممكن به حفظ و اعتلای این هنر با كمترین میزان دستمزد فكر می‌كنند.

بخش اجرایی رویداد پانزدهم اما مشتمل بر نكات فراوانی بود كه می‌تواند از پس برگزاری دوره پانزدهم جشنواره به آنها توجه داشت، خرده حاشیه‌هایی كه بخشی از آنها مربوط به نحوه انتخاب گروه‌ها و هنرمندانی است، كه هنوز از فرآیند انتخاب آنها برای حضور در بخش نهایی جشنواره اطلاعی دردست نیست، چرا كه شنیده شد، برخی از اعضای هیات انتخاب جشنواره اقدام به انتخاب هنرمندانی زده بودند كه در جدول نهایی آثار نامشان نیست و افراد دیگری جایگزین آنها شده‌اند.

رضا مهدوی: اگر جشنواره موسیقی نواحی ایران هر سال در یك نقطه از كشورمان برگزار شده و مركزیتی نداشته باشد می‌تواند برای این رویداد مفید فایده باشد به شرط اینكه دبیرخانه‌ای هم در پایتخت به فعالیت بپردازداین موضوع به شكل دیگری در حوزه سایر گروه‌های دعوت شده به جشنواره نیز اتفاق افتاد. به گونه‌ای كه تعدادی از گروه‌ها و هنرمندان هم تصمیم گرفتند از حضور در جشنواره انصراف دهند، انصرافی كه گویا ریشه در برخی از اتفاقات غیر موسیقایی دارد كه شرایط این روزهای این جامعه، این احتمال و گمانه زنی پررنگ‌تر می‌كند. البته در این میان نمی‌توان از حضور احمدجمال كایهان نوازنده و پژوهشگر از كشور تركیه و دولت نظری اف پژوهشگر موسیقی نواحی تاجیكستان به راحتی عبور كرد كه با حضورشان فضای جشنواره امسال را متفاوت‌تر كرده و با ارائه آثارشان در راستای تحقق شعار جشنواره اقدامات موثری را انجام دهند. شرایطی كه جای خالی آن در جشنواره موسیقی نواحی ایران كه به ورطه تكرار محتوایی افتاده به شدت حس می‌شد و می‌تواند تبدیل به رویكرد همیشگی مسئولان جشنواره در دوره‌های بعدی باشند.

نحوه میزبانی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان هم از دیگر نكاتی بود كه در این جشنواره تلاش شد به واسطه همراهی انجمن موسیقی ایران به عنوان مدیریت اجرایی جشنواره و دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان سیاستگذار اصلی میزبانی قابل قبولی از گروه‌ها، هنرمندان، پژوهشگران و خبرنگاران حوزه رسانه داشته باشد. فضایی كه اگرچه به دلیل شرایط و التهابات اخیر كشورمان در برخی مواقع دستخوش حاشیه‌هایی هم شد، اما می‌تواند براساس تجربه‌های به دست در دوره‌های بعدی نیز تبدیل به رویكرد مفیدتر و موثرتری در میزبانی باشد. این در حالی است كه افزایش دستمزد گروه‌ها و هنرمندان شركت كننده در قالبی چند برابر از جشنواره قبلی نیز یكی از دستاوردهای مثبتی بود كه می‌توان به آن اشاره داشت.

از سوی دیگر شنیده‌ها حاكی از آن است كه گویا ساختار برگزاری جشنواره موسیقی نواحی از سال آینده تغییر پیدا كرده و این رویداد ابتدا به صورت منطقه‌ای و سپس در قالب رویدادی مشتمل بر اجرای آثار منتخب بخش منطقه‌ای در قالبی متفاوت پیش روی مخاطبان قرار خواهد گرفت. رویدادی كه اگرچه نمی‌تواند در ساختار تجاری موسیقی كشورمان تماشاگر آن‌چنانی داشته باشد، اما تغییر در ساختار محتوایی و اجرایی آن می‌تواند دربرگیرنده ملاحظاتی باشد كه از دید رسانه‌ها پوشیده نیست.

رضا مهدوی كارشناس و مدرس موسیقی كه طی سال‌های گذشته علاوه بر حضور در هیات كارشناسی جشنواره‌های مخالف موسیقی مدیریت مركز موسیقی حوزه هنری را نیز به عهده داشته در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره كم و كیف برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران در دوره‌های آینده توضیح داد: اعتقاد دارم اگر جشنواره موسیقی نواحی ایران هر سال در یك نقطه از كشورمان برگزار شده و مركزیتی نداشته باشد می‌تواند برای این رویداد مفید فایده باشد به شرط اینكه دبیرخانه‌ای هم در پایتخت به فعالیت بپردازد. متاسفانه برگزاری مستمر و پی در پی جشنواره موسیقی نواحی در كرمان، این رویداد را به تكراری دچار كرد كه گویی خاستگاه موسیقی اقوام ایران كرمان است. به هرحال جشنواره موسیقی نواحی كه امسال در گرگان برگزار شد، نفس تازه ای به جشنواره داد كه مدیران استانی هم تلاش كردند تا از این میزبانی بهترین بهره مندی را داشته و فضای خوبی را برای هنرمندان و مهمانان شركت كننده ایجاد كنند.


وی افزود: جشنواره موسیقی نواحی رویدادی است كه باید هرساله برگزار شود، زیرا اكنون در شرایطی هستیم كه به دلایل مختلف موسیقی نواحی شرایط چندان مناسبی ندارد. بنابراین برگزاری این رویداد می‌تواند محل مناسبی برای تشریك مساعی هنرمندان ولو با اجراهای تكراری باشد. به عنوان مثال حرف‌های مطرح شده در نشست‌های پژوهشی شاید دربرگیرنده حرف‌های تكراری باشد اما قطعاً فرازهایی را می‌تواند از آن استخراج كرد كه مشتمل بر ارزش‌های فراوانی است.

پیمان بزرگ نیا: ما باید هركدام به فراخور وظیفه و تكلیفی كه دارم این موسیقی را نجات داده و جشنواره به سمت نابودی رفته نواحی را به دوره‌ای بازگردانیم كه هم در آن از موسیقی‌های تنظیم شده خبری نیست و هم بودجه مناسبی دارنداین كارشناس موسیقی تاكید كرد: وقتی برگزاری جشنواره موسیقی نواحی سالانه به هر استان داده شود، آن وقت بودجه‌های خاصی هم به ادارات ارشاد استان‌ها داده می‌شود تا بار مالی جشنواره‌ها را بالا ببرند. در این چارچوب هرچه دستمزدها بالاتر برود جوان‌ها هم به میدان می آیند و در روزگار سختی كه دیگر كنسرت گذاشتن هم فعلاً میسر نیست، می‌توانند محلی برای اجرای آثار موسیقی شان داشته باشند.

پیمان بزرگ نیا پژوهشگر موسیقی نواحی و مدیر گروه موسیقی «سازینه» هم در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر برگزاری جشنواره موسیقی نواحی به صورت سالانه توضیح داد: من اساساً با شیوه برگزاری این جشنواره‌ها به چند دلیل موافق نیستم زیرا فراخوان این رویداد دربرگیرنده معیار درستی نیست. نكته بعد اینكه دعوت از استادان و هنرمندان پیشكسوت این گونه موسیقایی یكی از مهم‌ترین نكته‌هایی است كه باید به آن توجه كرد، موضوعی كه طی سال‌های اخیر آنچنان كه باید مورد توجه قرار نگرفته است. به نظر من این استادان دردانه‌هایی هستند كه باید به آنها التماس كرد تا در جشنواره حضور داشته باشند و اگر چنین روندی اتفاق نیفتد ما باید به سرعت شاهد سیر نزولی جشنواره باشیم. كما اینكه بنده از جشنواره دهم بود كه پیش بینی كردم اگر بخواهیم با این سرعت كم توجهی پیش برویم باید گرد همان شمع جشنواره دهم بگردیم.


این نوازنده ادامه داد: به اعتقاد من موسیقی نواحی شناخت می‌خواهد، یعنی باید در میدان بود و هنرمندان و گروه‌های بزرگ را پیدا كرد. بنابراین آن چیزی كه مهم است اینكه سرنوشت این جشنواره باید دست كسانی بیفتد كه این موسیقی را می‌شناسند و فعال این عرصه هستند. نكته دیگری كه درباره این جشنواره می‌توان به آن اشاره داشت برگزاری آن به شیوه منطقه‌ای در پنج قسمت شمال، جنوب، غرب، شرق و مركز و سپس برگزاری آن در پایتخت است. چرا كه برگزاری این رویداد در تهران می‌تواند ویترین مناسبی برای مخاطبان و دانشجویان بوده و ایجاد كننده شرایطی باشد كه می‌تواند نجات دهنده وضعیت فعلی باشد.

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: ما باید هركدام به فراخور وظیفه و تكلیفی كه دارم این موسیقی را نجات داده و جشنواره به سمت نابودی رفته نواحی را به دوره‌ای بازگردانیم كه هم در آن از موسیقی‌های تنظیم شده خبری نیست و هم بودجه مناسبی دارند.

به هر حال جشنواره موسیقی نواحی ایران با تمام اما و اكرهای فراوانش برگزار شد و حالا این مسئولان برگزاری رویداد هستند كه با یك آسیب شناسی درست و غیرجانبدارانه ملهم از تمامی نظرات و انتقادات به برگزاری رویدادی توجه داشته باشند كه تغییرات ساختاری و محتوایی بسیاری در دوره‌های بعد امری اجتناب ناپذیر است.