گفتمان چهل سالگی موسیقی فجر
به گزارش خبرنگار موسیقی خبرگزاری فارس، اولین نشست تخصصی پژوهش سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر ویژه برنامه «گفتمان چهل سالگی موسیقی فجر» با مشاركت شبكه رادیویی گفتگو برگزار شد.

موضوع این برنامه «بررسی چالش‌ها و موانع عدم تحقق قانون حمایت از مولف و مصنف در موسیقی ایران» بود كه با حضور بابك چمن آرا و شهاب منا دو ناشر فعال موسیقی در تالار وحدت تهران برگزار شد.
رضا مهدوی دبیر بخش پژوهش سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر در ابتدای این نشست تخصصی كه به همت شبكه رادیویی گفتگو در تالار وحدت تهران برگزار می‌شد ، با قدردانی از مدیران رسانه ملی و رادیو گفتگو در برگزاری این نشست‌های پژوهشی با مشاركت ستاد جشنواره توضیح داد: هدف از برگزاری این نشست بررسی چالش‌ها و موانع پیش روی قانون كپی رایت در ایران است كه ببینیم چرا در این چهل سالی كه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد ما نتوانستیم در این زمینه به توفیقاتی دست پیدا كنیم و امیدوارم با برگزاری این نشست بتوانیم شاهد طرح مسائل موثری در این حوزه باشیم.

بابك چمن آرا تهیه‌كننده، ناشر و مدیر مركز موسیقی «بتهون» هم در این نشست ضمن ارائه تاریخچه‌ای از مطرح شدن موضوع صیانت قانونی آثار موسیقایی در كشورمان توضیح داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی موضوع كپی‌رایت در حوزه موسیقی یكی از مسائل مهمی بود كه مورد توجه ناشران این حوزه قرار گرفت ولی متاسفانه آن طور كه باید به آن توجهی نشد و این موضوع كه از دوران پیش از انقلاب موجب ایجاد دغدغه‌های میان ناشران شده بود، همچنان به عنوان یكی از بزرگترین معضلات حوزه موسیقی مطرح می‌شود.

وی در پاسخ به اظهارات رضا مهدوی مبنی بر فراوانی تولید آثار موسیقایی در چهار دهه اخیر توضیح داد: قطعا به دلیل افزایش جمعیت مخاطبان موسیقی، ما شاهد تولیدات بیشتری نسبت به دهه‌های قبل هستیم. حتی پیش از انقلاب در حوزه موسیقی محلی و نواحی از تولیدات مناسبی برخوردار نبودیم . از سوی دیگر در همین چهار دهه به مرور وقتی جلو آمدیم صنعت موسیقی نیز در ایران مجبور شد تا توجه به ماجرای نشر آثار اركسترها را نیز محدود كند. در این چارچوب ناشر مجبور شده تا نسبت به انتشار تولیدات اركسترال دست به كاری نزد مگر اینكه در پشتوانه ماجرا یك نهاد دولتی حضور داشته باشد كه بتواند در این زمینه كمك‌هایی را انجام دهد. به هر حال به لحاظ كمیت ما شاهد افزایش زیاد و تاثیرگذار تولیدات موسیقی در دهه‌های اخیر بودیم.

چمن آرا در جواب پرسش دیگر كارشناس برنامه درباره چرایی علاقه افراد برای ورود به حوزه تهیه‌كنندگی موسیقی نیز اظهار كرد: ناشرانی كه طی 10 سال گذشته تبدیل به تهیه‌كننده شدند همه هنرمندانی بودند كه در زمانی با ناشر خودشان با مشكل مواجه شدند و مجبور شدند كه خودشان دست به تولید و انتشار آثارشان بزنند. در این میان عده‌ای هم بودند كه در این زمینه به موفقیت‌های خوبی دست پیدا كردند اما یك‌سری هم بودند كه به موسیقی به چشم اقتصادی نگاه می‌كردند و در سال‌های اخیر نیز به سمت اجراهای زنده گرایش پیدا كردند كما اینكه این افراد نیز به توفیقاتی در حوزه علاقه‌مندی خود رسیدند.
شهاب منا پژوهشگر و ناشر موسیقی هم در این نشست تخصصی گفت: موضوع كپی‌رایت یكی از مسائل مهمی در عرصه موسیقی است كه از دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفت. در این میان موضوع تكنولوژی به شدت جنبه تخریبی برای رعایت حقوق مولفان موسیقی پیدا كرد به طوری كه می‌توان گفت مسائل اقتصادی و پیشرفت روز افزون موضوع تكنولوژی در حوزه موسیقی واقعا تبدیل به یك مانع بزرگ برای تحقق بحث كپی رایت در ایران شد. ما در این حوزه می‌بینیم كه به دلیل گرانی تولیدات موسیقی متاسفانه شرایط در چارچوبی قرار گرفته كه در حوزه كپی‌رایت شاهد اتفاقات خوبی نبودیم .

وی با ارائه مستنداتی تاریخی از تلاش ناشران برای حفظ و گرداوری آثار بزرگان موسیقی به موضوع توزیع و نشر آثار موسیقایی در برخی كشورها و مشكلات پیش روی ناشران در این حوزه اشاره كرد و گفت: اگر بخواهم درباره ماجرای تولید كتاب موسیقی توضیحاتی را ارائه دهم می‌توانم به این نكته اشاره كنم كه در سال‌های اخیر برخی افراد حوزه نشر به واژه «كتاب سازی» نزدیك‌تر هستند تا تولید آثار فرهنگی درست، زیرا این افراد به موضوع كتاب به مثابه یك كارت ویزیت نگاه می‌كنند. این موضوع متاسفانه رشد فزاینده‌ای پیدا كرده و اتفاق ناخوشایندی است كه باید درباره آن تمركز بیشتری صورت گیرد. در حالیكه بنده به خاطر دارم در دهه شصت شرایط به گونه‌ای دیگر بود و نظارت‌های بیشتری در حوزه كیفیت نشر موسیقی وجود داشت. البته اینكه ناشران تحت قوانین خاص محدود شوند خود مانع خلاقیت است ولی جنبه مثبت این رویكرد نظارتی زمانی است كه برخی ناشران ناپخته خود را در برابر مانعی می بینند كه نمی توانند هر كتابی را در دسترس مخاطبان قرار دهند. متاسفانه در این سالها نظارت علمی در حوزه نشر موسیقی به ویژه در وزارت ارشاد وجود ندارد و برخی دوستان به این موضوع صرفا به عنوان یك فعالیت اقتصادی نگاه می‌كنند كه ممكن وجوه علمی هم نداشته باشد.

منا افزود: متاسفانه طی سال‌های اخیر به دلیل فقدان نظارت كیفی چه از سوی برخی ناشران و چه از سوی دولت ما شاهد اتفاقات خوب و با كیفیتی در حوزه نشر موسیقی نیستیم. كما اینكه سهولت در صدور مجوز برای ناشران كار را هم راحت‌تر كرده و شرایط را به گونه‌ای رقم زده كه در برخی نقاط ما شاهد گردآوری یك جزوه آموزشی صرف هستیم كه واقعا كتاب‌های با كیفیتی هم نیستند. البته ما در دهه 70 به بعد شاهد یك جهش بسیار مثبت در حوزه تولید كتاب موسیقی با كیفیت بودیم كه دربرگیرنده اتفاقات خوبی هم بود.

چمن آرا نیز در ادامه این صحبت‌های شهاب منا توضیح داد: من یادم می‌آید زمانی كتاب فروشی به نام «اسكندریان» وجود داشت كه منبع بسیار خوبی برای اهالی موسیقی بود اما همین كتاب فروش ناقض اصلی قانون كپی‌رایت بود به طوری كه همین كتاب فروشی می‌آمد و از نسخه اصلی كتابی كه در منبع ارزشمند خود داشت كپی می‌كرد و در اختیار مشتریان قرار می‌داد. البته در این زمان راهی وجود نداشت چرا كه بسیاری از هنرمندان واقعا نه ثروت مناسب و نه شرایط كپی این آثار را داشتند. به طور كلی باید بگویم دهه 50 شرایطی را ایجاد كرد كه هم در حوزه نظارتی و هم در حوزه هنرمندان موضوع كپی‌رایت مورد بی‌توجهی قرار گرفت .

وی افزود: در این میان می‌توان به یك نكته اشاره كرد و آن آشنا سازی مخاطبان از همان دوران كودكی و دانش‌آموزی است. یعنی اگر بخواهیم از همان آموزش و پرورش موضوع رعایت كپی‌رایت را در همان محیط آموزشی نهادینه كنیم قطعا شاهد رعایت سلسله مراتب فرهنگی در قانون كپی‌رایت هم خواهیم بود. من صادقانه می‌گویم كه مردم واقعا نمی‌دانند كه قانون كپی‌رایت و رعایت آن دارای چه اهمیتی است؟ متاسفانه ما هم اكنون در شرایطی هستیم كه به دلیل همین عدم آگاهی مردم و حتی برخی تولیدكنندگان آثار فرهنگی مختلف شاهد اتفاقات ناگواری در حوزه قانون كپی رایت هستیم كه می‌تواند از همان دوران طفولیت به مردم آموزش داده شود.

رضا مهدوی در این بخش از برنامه بود كه با طرح موضوع تدوین متدهای آموزشی در حوزه موسیقی طی ادوار مختلف تاریخ موسیقی ایران و تدوین الگوهای آموزشی در حوزه موسیقی توسط برخی هنرمندان تازه كار در دوران معاصر از مهمانان خواست تا نظر خود را در این زمینه ارادئه دهند.

شهاب منا در این باره توضیح داد: قطعا تدوین متد آموزشی موضوع بسیار سختی است كه هر هنرمندی نمی‌تواند این كار به صورت علمی و اموزشی ارائه دهد. این كار نیازمند سابقه زیاد افراد در حوزه تدریس است كه باید با در نظر گرفتن تمامی جوانب انجام شود . متاسفانه ارائه این متدهای آموزشی غیراستاندارد در سال‌های اخیر بهانه خوبی هم برای شهرت شده و اگر چه این آثار در بسیاری از موارد با استقبال مواجه نمی‌شود اما این موضوع نكته مهمی است كه باید در ارتباط با حقوق مصنف و مولف به آن توجه بیشتری كرد.

وی افزود: مولف و مصنف در حوزه نشر موسیقی آنچنان از حقوق مناسبی برخوردار نیست و این موضوع بیشتر در حوزه واسطه‌هاست كه گویا نفع بیشتری برای آنها دارد. ما اكنون بسیاری از ناشران را داریم كه به صرف عشق و تولید فرهنگی دست به تولید آثار موسیقایی می‌زنند و در آمد خود را از محل‌های دیگری به دست می آورند.

بابك چمن آرا نیز در ادامه این نشست به مساله قیمت‌گذاری آثار موسیقی در حوزه نشر و تولیدات اشاره كرد و گفت: بحث قیمت گذاری كالاهای فرهنگی موضوعی است كه اصلا در حد و اندازه‌های صرف هزینه‌های انجام گرفته برای آثار موسیقایی نیست. در حالی كه برخی از كالاهای اولیه هستند كه قیمت‌های جهانی دارند ولی ناشران و فروشندگان هنوز مختار به افزایش یا قیمت‌گذاری آن نیستند. این موضوع یكی از مهم‌ترین مباحثی است كه باید در این حوزه مورد بررسی قرار گیرد. من فكر می‌كنم بالا یا پایین آمدن كالاهای موسیقایی تاثیری در روند اجرایی شدن یا نشدن موضوع كپی‌رایت ندارد.

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود تصریح كرد: اینكه ما تا الان راجع به گذشته دور و نزدیك موضوع كپی‌رایت صحبت می‌كردیم می‌تواند مورد توجه باشد اما به نظرم اكنون در شرایطی هستیم كه باید به فكر آینده باشیم. ما وارد دنیای دیجتیالی شده‌ایم كه باید حضور در آن را بپذیریم . البته در این راه باید به فكر جدی برای راه حلی در جهت اجرای درست قانون كپی‌رایت باشیم.

شهاب منا نیز در این بخش از برنامه گفت: یكی از موضوعاتی كه در حوزه نشر موسیقی می‌تواند به عنوان یك نگاه مثبت تلقی شود ،جایگزین شدن سخت‌افزار به جای تولیدات فعلی حوزه موسیقی است كه هم قابلیت دسترسی افراد را مهیا می‌كند و هم از بار اقتصادی سبك‌تری برخوردار است اما در این حوزه هم موضوع نشر دیجیتال موضوع مهمی است كه باید به آن توجه كرد كه همین توجه ارتباط مستقیمی با عدم تحقق قانون حمایت از مولف و مصنف در موسیقی ایران دارد.