سهم من در كرونا؛

قابلیت موسیقی در ایفای نقش‌های متنوع طی روزهای خانه‌نشینی
یك پژوهشگر و آهنگساز موسیقی در باره نقش موسیقی در تلطیف اذهان عمومی در روزهای خانه‌نشینی و نگرانی حاكم بر جامعه معتقد است، بدون توجه به آرشیو شنیداری فرهنگی مخاطب نباید نسخه موسیقایی واحدی برای همه اقشار جامعه تجویز كرد بلكه می‌توان از نقش‌های متنوع موسیقی به‌خوبی بهره برد.

اینروزها كه اكثر خانواده ها خانه نشینی برای كمك به قطع زنجیره انتقال ویروس كرونا را انتخاب كرده اند، بدیهی است روزهای كسالت بار و خسته كننده ای را بعد از حدود یك ماه خانه نشینی تجربه می‌كنند. در اینروزها بسیار از نقش از محصولات فرهنگی كه موسیقی قسمتی از آن است برای تلطیف فضای خانه و جامعه سخن گفته شده است. اما به راستی در چنین شرایطی چگونه می‌توان از موسیقی استفاده بهینه كرد؟

موسیقی دارو نیست

پیروز ارجمند، آهنگساز در باره اینكه چگونه می‌توان از موسیقی برای تلطیف اذهان عمومی در این روزها استفاده كرد گفت: در وهله اول باید توجه كرد موسیقی دارو نیست كه مثلا بی‌حوصلگی و كسالت این روزها را درحكم سردرد دانست و یك نسخه واحد برای آن پیچید.

هر اثر موسیقایی می تواند در هر مخاطبی تاثیری متفاوت داشته باشد كه باید به این تاثیرات به دقت توجه كرد.

علاقه مخاطب؛ شرط اول

این آهنگساز در باره این تاثیرات و شرایطی كه به آن اشاره كرد گفت: در وهله اول علاقه‌مندی مخاطب به نوع موسیقی بسیار مهم است و باید توجه كرد مخاطب از نظر سطح سلیقه شنیداری و روحیات منحصر به فرد خود با شنیدن چه نوع موسیقی به وجد خواهد آمد، آرام خواهد شد یا به تمركز فكر می‌رسد؟

ارجمند خاطر نشان كرد: این نوع نگرش به موسیقی تابع مولفه های خاصی است؛ به عنوان مثال اصطلاحی داریم به نام گوش فرهنگی، گوش فرهنگی ما به نوعی آرشیوی است از موسیقی هایی كه در كودكی شنیده ایم، یا موسیقی هایی كه با آنها خاطره داریم.



توجه به ارجاعات تاریخی موسیقی در ذهن

وی افزود: همین گوش فرهنگی یا آرشیو شنیداری ماست كه به ما نسبت به آنچه می‌شنویم تعریف خاصی می‌دهد. مثلا در جنوب كشور در مراسم جشن و عروسی نوع خاصی از موسیقی اجرایا شنیده می‌شود و در مقابل نوع دیگری از موسیقی، مربوط به كار ماهی‌ گیران و كارهای آنهاست. بدیهی است وقتی موسیقی مربوط به جشن ها را در چنین شرایطی اهالی جنوب بشنوند احساس شعف به آنها دست خواهد داد و در مقابل موسیقی كار در آنها نوعی روحیه سخت كوشی به وجود خواهد آمد.

پس با توجه به اینكه هركدام از ما با نوع خاصی از موسیقی خاطراتی منحصر به فرد داریم درچنین شرایطی كه قرار است از موسیقی برای روزهای خانه نشینی استفاده شود امكان معرفی نوع خاصی از موسیقی بصورت عام وجود ندارد.

این آهنگساز با اشاره به شناخت موسیقی گفت: شناخت، یكی دیگر از مولفه هایی است كه در این شرایط باید به آن توجه داشت. البته این شناخت با مقوله تئوری موسیقی و مبانی آهنگسازی تقاوت دارد. وقتی در اینجا بحث شناخت مطرح می‌شود منظور آگاهی از حال و هوا و فضای حاكم بر قطعات و آثار موسیقی است.

به عنوان مثال در موسیقی ایرانی اصطلاحی با عنوان رنگ داریم. رنگ قطعه است سرزنده و شاداب با زمان كوتاه. پس برای ایجاد حس سرزندگی و شاداب می‌توان از قطعات رنگ استفاده كرد و در مقابل اصطلاحی با عنوان پیش درآمد داریم كه آرام و متین است.

وی افزود: پس می‌توان برای آرامش و دوری از استرس ها به پیش درآمدهای ساخته شده نظیر آثار مرحوم مشكاتیان رفت. با توجه به این مفاهیم و تعاریف ما با طیف وسیعی از موسیقی روبرو خواهیم بود كه با آگاهی برای شرایط خاص می‌توان از آنها استفاده كرد.

قابلیت تعمیم شناخت به همه سبك‌ها

وی افزود: این نوع نگاه را می‌توان به هر نوع موسیقی از جمله موسیقی كلاسیك غربی هم تعمیم داد. پس شنات ما از موسیقی است كه به ما كمك میكند شرایط سخت بحرانها را تلطیف كنیم. در شرایط خاصی به ارامش برسیم و در شرایطی روح مضطرب و استرس ده خود را متعادل كنیم.

ارجمند در ادامه با اشاره به اینكه تحمل خانه نشینی طولانی مدت برای كودكان بسیار دشوارتر از بزرگسالان است گفت: كودكان خانواده طبیعتا نه با شناخت فرهنگی آشنایی دارند و نه تعریف كامل و درستی از گوش فرهنگی و نمی‌توان این عزیزان انتظار داشت شرایط حاكم بر جامعه و خطر انتشار ویروس كرونا را مانند بزرگسالان درك كنند. چه بسا اگر در این مورد به آنها بیش از حد لازم هشدار داده شود در روحیه و ذهن كودكان تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری گذاشته شود.

وی افزود: یكی از كاركردهای موسیقی تحكیم وحدت اجتماعی در بنیان خانواده است و می‌توان در محیط خانواده از موسیقی به‌عنوان ابزاری برای بازی استفاده كرد و صندلی بازی و بازی‌هایی نظیر آن در بالا بردن روحیه نشاط و شادی آنها به شدت تاثیر مثبتی خواهد داشت.

ارجمند در رابطه با نحوه استفاده از موسیقی برای كودكان در شرایط كنونی با ذكر مثالی گفت: همه ما از كودكی با صندلی بازی آشنا بودیم. می‌توانیم در این شرایط تعدادی صندلی در كنار هم قرار بدهیم كه تعداد این صندلی‌ها یكی كمتر از تعداد اعضای خانواده است. موسیقی پخش می‌شود و خانواده در كنار كودكان دور صندلی می‌دوند و دست می‌زنند و آواز می‌خوانند. موسیقی به ناگهان قطع می‌شود و همه باید روی صندلی ها بنشینند. پس یك نفر بازنده می‌شود و در نهایت برنده بایك جایزه تشویق می‌شود. پس وقتی بخواهیم این روزهای خانه نشینی را برای كودكان قابل تحمل و حتی به یاد ماندنی كنیم می‌توان از همین بازی‌ها استفاده كنیم.

تئاترهای موزیكال عروسكی با شركت اعضای خانواده

ارجمند گفت: برای تلطیف فضای خانه برای كودكان می‌توان گوشه ای از خانه را به صورت صحنه تئاتر درست كنیم و یك قطعه موسیقی شاد و آوازی برای كودكان پخش كنیم و هر یك از اعضای خانواده با استفاده از یك عروسك به صورت یك تئاتر موزیكال نقش آفرینی كنند و آواز بخوانند. كودكان نگاه كاملا متفاوتی به موسیقی نسبت به بزرگسالان دارند.




وی افزود: در بسیاری موارد از موسیقی كلاسیك غربی به عنوان موسیقی بسیار مناسبی برای این شرایط یاد شده است. اما باید توجه داشت موسیقی هر كشور و هر اجتماعی ارتباط مستقیمی با باورها، طبقه فرهنگی هر جامعه ای دارد و به نظر من تجویز موسیقی كلاسیك غربی به عنوان یك داروی ثابت در این شرایط برای طیف وسیع مخاطبان نمی‌تواند نتیجه موثری داشته باشد. در اروپا موسیقی لایت كلاسیك تاثیر آرامبخش خاصی دارد اما بر اساس تحقیقات میدانی من و برخی همكارانم عموما موسیقی لایت در ایران به عنوان موسیقی غم انگیز شناخته شده است.

نوروزخانه؛ ابتكاری شایسته تقدیر

وی در خاتمه با اشاره به برگزاری كنسرت های آنلاین مانند نوروزخانه گفت: دیدن اجرای زنده موسیقی یكی از راهكارهایی است كه به شدت می تواند در تلطیف فضا برای خانواده ها موثر باشد اما نباید فراموش كرد ایران رنگین كمانی از اقوام و فرهنگ های موسیقیایی مختلف است و این كنسرت ها زمانی تاثیر حداكثری خواهند داشت كه در پخش كنسرت های آنلاین با نگاه عام تری به این فرهنگ های موسیقیایی مختلف صرفا روی موسیقی پاپ تمركز نكنیم كه خوشبختانه این امر در برگزاری كنسرت های نوروزخانه لحاظ شده است.